Diğer tüm sektörlerde olduğu gibi çeviri sektöründe de yapılan işe göre iş kolu ve unvan ayrımı vardır. Bununla birlikte sektörel olarak değerlendirildiğinde kavramların birbiriyle iç içe geçtiği görülmektedir. Mütercimlik ve tercümanlık birbirinden farklı ve ayrı değerlendirilmesi gereken kavramlardır. Bunun yapılmaması sonucunda kavram kargaşasıyla karşı karşıya kalınmaktadır.
Çeviri sektöründe yazılı metinlerin farklı dillere çevirisi hizmeti veren kişilere mütercim denilir. Edebi, hukuki, teknik, akademik gibi alanlarda çeviri hizmeti veren mütercimler dil, dil bilgisi ve dil yapısına üst düzeyde hakimdirler. Çeviri sırasında tüm kurallara eksiksiz bir şekilde uyarlar. Mütercimler, yazınsal anlamda çevirisini gerçekleştirdikleri dilde kendi sözel yanlarını güçlendirmeleri durumunda tercümanlık hizmeti de verebilirler.
Mütercimler yazılı metin çevirisi yapmakla birlikte çevirinin kalitesini artırmaları için belirli konularda uzmanlaşmaları çok önemlidir. Bu sayede belirli bir uzmanlık alanı dahilinde yüksek kalitede hizmet verirler. Mütercimler dile ve dilin çıkış noktası olan kültüre üst düzeyde hakim olduğu takdirde ortaya koydukları çevirilerin niteliği farklılaşır ve kalitesi artar. Bu nedenle çeviri hizmeti verilirken yalnızca dil değil aynı zamanda dilin ait olduğu kültür de hesaba katılmalıdır. Bu durum elbette çeviri konusu olan her yazılı metin için geçerli olmasa da birçok belgede bu konu önemini korumaktadır.
Mütercim olarak hizmet vermek isteyen kişiler okuma ve değerlendirme konusunda yoğun çaba harcamalı, kendilerini geliştirmek için zaman ayırmalıdır. Kaynak metinden yapılan çevirileri mutlaka kendi mesleki perspektifleri çevresinde değerlendirmeli ve iki dil üzerindeki hakimiyetlerinden yararlanarak çeviri sürecini yönetmelidirler. Bu doğrultuda kendini geliştirmek ve yetiştirmek için alanları ile ilgili güncel bilgiler edinmeye odaklanmalıdırlar. Ayrıca çok yönlü düşünme ve kendini doğru bir şekilde ifade edebilme özelliklerine sahip olmalıdırlar.
Mütercimler yazım kuralları, dil bilgisi ve noktalama işaretleri konularında uzmanlık sahibi olmalıdır. Çevirisini yapacakları kaynak metin içindeki terimleri ve kavramları hedef dile doğru ve eş değer terimlerle ve kavramlarla aktarmalıdırlar. Çevirisi yapılacak metni, esas anlamını kaybetmeyecek şekilde hedef dile aktarmaları çok önemlidir. Doğru çeviri hizmetleri verebilmeleri için bilimsel, hukuki, teknik ve kültürel alt yapıya sahip olmalıdırlar.
Mütercim olarak hizmet veren kişiler üniversitelerin Mütercim Tercümanlık bölümünde 4 yıllık eğitim sürecini tamamlamalıdırlar. Bu süre içinde dil bilgisi konusunda detaylı bir eğitim almalarının yanı sıra çevirinin tüm dallarına ilişkin mesleki eğitim de görürler. Mezun olduktan sonra mütercim unvanını kazanırlar.
Tercüman Ne İş Yapar?
Sözlü çeviri hizmetleri veren kişilere tercüman denilir. Birebir iletişim kuran tercümanların, verdikleri hizmet gereği hızlı ve net çözümler üretmeleri gerekir. Mütercimlik gibi tercümanlıkta da alt dallar vardır. Bu alanlar arasında simultane, ardıl, fısıltı tercüme sayılabilir. Bunun yanı sıra tercümanlar da tercih ettikleri dallarda uzmanlaşabilirler. Örneğin tıp alanında düzenlenen konferanslarda ya da toplantılarda simultane tercüme hizmeti verecek tercümanlar tıp terminolojisine hakim ve bu alanda yeterli bilgi sahibi olmak zorundadır.
Birbirleri ile aynı dili konuşmadıkları için iletişim kurmaları mümkün olmayan kişilerin kolayca iletişim kurmasında önemli bir rol üstlenen tercümanların yaptıkları iş önemli olduğu kadar risklidir.
Tercümanlık eğitimi mütercimlik gibi aynı bölümde verilmektedir. Bununla birlikte Mütercim Tercümanlık bölümünden mezun olan kişiler aldıkları eğitimden sonra diledikleri uzmanlık alanını seçebilirler ve bu alan üzerinde ilerleyebilirler.
Mütercimler ve Tercümanlar İstedikleri Alanda Uzmanlaşabilirler
Mütercimler yazılı kaynaklara dayanarak çalışmaktayken tercümanların çıkış noktaları insanlardır. Tercümanların hizmeti iletişimin kuşkusuz en önemli öğelerinden biri olan konuşarak anlaşmaya dayandığından tercümanlar sözlü iletişimin temsilcisi olarak kabul edilirler. Mütercim ise yazılı iletişimin en önemli temsilcilerinden biridir.
Biri yazılı diğeri sözlü olarak iletişimin sağlanmasına dayanan bu iki ana dalın kendi içinde alt dalları vardır ve hepsi derin bir bilgi birikimine sahip olmayı gerektirir. Bununla birlikte mütercimle tercüman arasında ince bir ayrım bulunmakta, bu durum yaptıkları işler arasındaki farklılıktan kaynaklanır.
Mütercim yazılı bir kaynağı baz alarak çeviri yapar. Bu kapsamda yazılı bir metni kaynak dilden hedef dile çevirir. Bu nedenle mütercimler nesiller boyunca yazılı kültürlerin aktarılması, paylaşılması ve bilgilerin kuşaktan kuşağa aktarılması görevini üstlenmişlerdir. Mütercim olarak görev yapan kişiler hem kaynak dilde hem hedef dilde en üst düzeyde okuryazarlığa sahip olmalıdırlar.
Tercüman çevirisini sözlü kaynaklara dayandırır. Tercümanlar konuşmaları ya da diyalogları kaynak dilden hedef dile ardıl ya da anlık çeviri hizmeti ile çevirebilirler. Tercümanların en büyük dezavantajı yaptıkları çevirileri düzeltmek için ya da düşünmek için zamanlarının olmamasıdır. Bu nedenle tercümanların, çeviri hizmeti verdikleri kaynak dil ve hedef dil konusunda akıcı konuşma yeteneğine sahip olması zorunludur.
Tercümanlar, kaynak dilde anlık olarak duydukları bilgileri hedef dile aynı anda ya da birkaç dakika içinde çevirmek zorundadırlar. Bununla birlikte hata paylarının da çok düşük olması beklenir. Sözlü kaynaktan aldıkları bilgileri tercüme eden tercümanların hatalarını düzeltebilme imkanı bulunmaz. Özellikle simultane çeviri hizmetleri sırasında bu durum çok önemlidir.