Kitap çevirisi herhangi bir alanda kaleme alınmış çeşitli türlerdeki kitapların kaynak dilden hedef dile ya da dillere çevrilmesi işlemidir. Son derece geniş kapsamlı bir çeviri türü olan kitap çevirisi terminoloji oluşturulması gereken ve bütünlük isteyen bir hizmettir. Kitap çevirisi çevirisi yapılacak olan kitabın türüne göre değişiklik göstermekle birlikte yalnızca kelimelerin ve cümlelerin kaynak dilden hedef dile aktarılmasından çok daha kapsamlı bir çalışmadır.
Bir kitabın yazarın ana dilinde yayınlanması yalnızca belirli bir okuyucu kitlesine ulaşılmasını sağlar. Farklı dillere çevrilen kitapların ise çok daha geniş kitlelere ulaşması mümkün olmaktadır. Kitap tercümesi son derece önemli bir çeviri türü olup bir bakıma tüm çeviri türlerinin bir araya geldiği, her tür bilgiye, deneyime ve edebi kaynağa ihtiyaç duyulan bir hizmet olma özelliğine sahiptir. Tüm bunlara ek olarak bazı kitap çevirilerinin yapılabilmesi için yaratıcı bir çevirmene de ihtiyaç duyulması olasıdır.
Kitap çevirisi çok farklı türleri kapsadığından zaman zaman teknik hatta akademik çeviri hizmetlerinden daha zor olabilir. Özellikle roman tarzı kitapların çevirisi, romanın yazılmış olduğu kültürün ya da romanın geçtiği bölgenin kültürünün titizlikle yansıtılmasını gerektirir. Bu durumda yalnızca çeviri hizmeti verilmesi yeterli olmaz. Tercümanın söz konusu kültür hakkında yeterli düzeyde bilgiye sahip olması gerekmektedir. Aksi takdirde kaynak metinde verilmek istenilen duygunun ya da anlamın çeviri metinde yansıtılması mümkün olmamaktadır. Bunun için kitap çevirisi konusunda mutlaka alanında uzman ve deneyimli profesyonel çevirmenler ile çalışılmalıdır.
Kitap çevirisi yapacak olan tercüman başarılı bir kitap çevirisi yapabilmek için öncelikle kitabı yazıldığı dilde okumalı ve iyi bir şekilde anlamalıdır. Kitabın yanı sıra yazarı ve üslubunu da titizlikle analiz etmelidir. Bu sayede doğru bir çeviri yapması ve kaynak metinde anlatılmak istenilenleri hedef dildeki okuyucuya etkili bir şekilde yansıtması mümkün olmaktadır.
Kitap Çevirisi Nasıl Yapılır?
Kitap çevirisi düz metin çevirilerine göre farklı özelliklere sahiptir. Çevirmenin kaynak ve hedef dillere üst düzeyde hakimiyeti olması zorunludur. Bunun yanı sıra kaynak dilde de hedef dilde de çok fazla kitap okumuş ve çeviri konusu alan hakkında kendisini geliştirmiş olmalıdır.
Kitaplar yazıldıkları dönemlere ve kültürlere göre birçok farklı özellik taşırlar. Bu nedenle kitap çevirmenlerinin yapacakları çalışmalar ile ilgili olarak çevirinin dönemini bilmeleri gerekmektedir. Aynı zamanda ilgili dilin edebiyatını ve dilin tarihini bilmelidir.
Kitap çevirmenleri herhangi bir kitabı çevirecekleri zaman o kitabı öncelikle yazarının gözü ile okumalıdır. Eğer çevirmen kitabı normal bir okuyucu gibi okursa detayları ve betimlemeleri kaçırması olasıdır. Çeviri sırasında kullanılacak olan ifadelerin yazarın ifadeleri olmasına özen gösterilmelidir. Aynı zamanda kitap çevirmeni yazarın üslubuna saygı duymalı ve ifadesi üzerinde herhangi bir müdahalede bulunmamalıdır. Kitabın orijinalliğini çevirmen tüm çeviri süreci boyunca ilk önceliği olarak kabul etmelidir. Çevirmen aynı yazarın farklı konularda kaleme aldığı diğer kitaplarını çevirdiği takdirde diğer kitaplardaki dile sadık kalan bir çeviri tarzı benimsemelidir. Çevirmen kitabın konusu hakkında derinlemesine bilgi sahibi olmalıdır.
Kurgu kitap çevirisi söz konusu olduğunda çevirmenin kaynak ve hedef dillere hakimiyeti başarılı ve kaliteli bir çeviri yapılması için yeterli olmaz. Bu tür kitapların sanatsal yönü olduğundan sanat eserlerini anlamayan çevirmenler ile çalışılmamalıdır. Duygu yüklü olan bu kitaplarda verilmek istenilen duygunun yalnızca çevirmenin kaynak ve hedef dil hakimiyeti ile hedef dildeki okuyucuya aktarılması mümkün değildir. Yalnızca dil hakimiyeti olan bir çevirmen bu durumda başarısız ve kalitesiz kitap çevirileri ortaya koyabilmektedir. Eğer çevirmen kitabın vermek istediği duyguyu yeterince kavramazsa metnin anlamının tamamen yok olmasına neden olabilir. Bunun sonucunda yetersiz bir çeviri ile karşı karşıya kalınması olasıdır. Kurgu kitap çevirileri için kaynak dilde kaleme alınmış olan kitabın aynı hissiyatı okuyucuya verecek şekilde hedef dilde yeniden kaleme alınması demek oldukça doğru bir tanımlama olabilir.
Kitap çevirmenlerinin deyimlere, atasözlerine, sokak jargonuna, bölgesel mizaha ve kültüre hakim olması için kelime bilgisinden çok daha fazlasına ihtiyacı vardır. Diğer bir deyişle kitap çevirmeni hem kaynak hem hedef toplumun sosyokültürel hayatına ilişkin detaylar hakkında yeterli bilgiye sahip olmalıdır.
Kurgu olmayan kitap çevirileri yapılırken teknik kelimelerin fazlalığından dolayı çevirmenin çeviri konusu alanın terminolojisine hakimiyeti önem kazanır. Dil bilgisinin daha ön planda olduğu bu tür kitap çevirilerinde çevirmenin hedef dilde en doğru kelimeyi bulabilmesi için geniş bir kelime dağarcığına sahip olması gerekir. Online sözlükler bu aşamada çevirmenler için çeviri sürecini kolaylaştıran etkili bir kaynak olma özelliğine sahiptir.
Kitap çevirilerinin başarılı ve kaliteli olabilmesi için alanında uzman ve deneyimli tercümanlar ile çalışılması tercih edilmelidir. Alan bilgisine sahip olmayan tercümanlar tarafından yapılan kitap çevirilerinde kaynak dildeki anlaşılırlığın ve akıcılığın kaybolması riski vardır. Ayrıca farklı çevirmenler tarafından kitap çevirisinin yapıldığı durumlarda terim ve üslup farklılığından dolayı dil bütünlüğünün bozulması gibi istenmeyen durumlarla karşı karşıya kalınabilir.