Farklı diller arasında çeviri yapılması için en sık kullanılan sözlü çeviri yöntemlerinden biri ardıl çeviridir. Diğer bir sözlü çeviri türü olan simültane çeviriye göre daha klasik bir yöntem olan ardıl çeviri, süreç olarak da simültane çeviriye göre farklılık gösterir. İş anlaşmaları, resmi açılışlar, basın toplantıları, ticari toplantılar, iş yemekleri ve daha birçok farklı organizasyonda ardıl çeviri hizmetlerinden sıklıkla yararlanılır.
Ardıl çeviri konusunda hizmet veren çevirmenler kaynak dile de hedef dile de üst düzeyde hakim olmalıdır. Çevirmenler simültane çeviri hizmetlerinden farklı olarak ardıl çeviri sırasında herhangi bir ekipman ve teknik donanım kullanımına ihtiyaç duymazlar. Ardıl çeviri hizmeti verecek olan çevirmen, söz konusu etkinlik esnasında masada oturan ve konuşan kişinin söylediklerini hedef dile cümle cümle olacak şekilde çevirir. Bu nedenle ardıl çeviri hizmetlerindeki risk ve zorluk simültane çeviri hizmetlerine oranla daha azdır. Farklı platformlarda sıklıkla ihtiyaç duyulan ardıl çeviri hizmetleri genellikle çok kısa, resmi ya da gizli toplantılarda ve konferanslarda kullanılır.
Ardıl çeviri sırasında çevirmen herhangi bir donanımsal kaynaktan yararlanmadığı gibi cümleleri aynı anlama gelen farklı cümlelerle de çevirebilir. Çevirmenin diksiyonu mutlaka düzgün ve anlaşılır olmalıdır. Konuşmacıyı dinlerken tam olarak odaklanmalı, konunun özüne bağlı kalmalı ve konudan uzaklaşmadan çeviri sürecini tamamlamaya özen göstermelidir. Bu standartların sağlanabilmesi için alanında uzman ve deneyimli çevirmenlerle çalışılması tercih edilmelidir.
Ardıl Çeviri İle İlgili Bilinmesi Gerekenler
Ardıl çeviri hizmeti veren çevirmenler konuşmacının konuşması sırasında not alır ve daha sonra konuşmacının sözü bitince bunları hedef dile çevirirler. Bununla birlikte çevirmenin not almasının amacı konuşmacının söyledikleri arasından yalnızca önemli noktaları ayıklamak ve bunları dinleyicilere aktarmaktır. Not almak ardıl çeviri sürecinin olmazsa olmazlarından biri olup çevirmen konuşmacının söylediklerini not almalıdır. Bu esnada çevirmenin kendine özgü semboller, kısaltmalar, işaretler kullanması yaygın görülen bir durumdur. Bu nedenle ardıl çevirmen tarafından alınan notun kendisinden başka bir kişi tarafından deşifre edilmesi çok sık rastlanılan bir durum değildir.
Not almak çevirmen açısından mekanik bir süreç olur ve çevirmen tarafından duygudan yoksun notlar tutulursa o ölçüde kalitesiz bir ardıl çeviri ile karşı karşıya gelir. Not almak dikte etmekten farklı olduğundan çevirmenin konuşmayı dinlediği sırada hafızasını harekete geçirmesini sağlar. Kısa süreli olan notlar yalnızca konuşmanın yapıldığı birkaç dakikalık süre içinde kullanılabilir. Konuşma sona erdiğinde konuşmacının söyledikleri çevirmenin hafızasında taze olduğundan notlar tercümanın bunları toparlamasını sağlar. Aynı şekilde kişisel olan notların yalnızca not alan tercüman tarafından kullanılması söz konusudur. Eğer tercüman not almaya çok fazla odaklanırsa konuşmacının sözlerine dikkatini veremeyebilir. Bunun sonucunda çeviride ciddi hatalarla ve çelişkilerle karşı karşıya kalınabilir.
Çevirmen konuşmacının söyledikleri arasında ana fikirleri, bakış açılarını, sayıları, özel isimleri, teknik terimleri ve konuşmanın anlaşılmasına yardımcı olacak özellikteki giriş ve sonuç cümlelerini not almaya özen göstermelidir.
Sözlü çevirinin en yaygın türlerinden biri olan ardıl çeviride konuşmacı birkaç cümle söyledikten sonra duraklar. Bu sırada tercüman ilgili cümleleri hedef dile çevirip dinleyicilere aktarır. Konuşmacı ile çevirmen genellikle çevrilecek olan bölümlerin uzunluğu konusunda anlaşmış olduklarından çevirmen konuşmaya dahil olması gereken zamanı bilir ve konuşmacının sözünü bölmemiş olur.
Ardıl çeviri kısa ardıl çeviri ve uzun ardıl çeviri olarak ikiye ayrılır. Kısa ardıl çeviride konuşmacı birkaç cümle söyler ve çevirmen bu cümlelerin çevirisini gerçekleştirir. Çevirmenin söylenilenleri çok daha kolay hatırlayabildiği bir sözlü çeviri türüdür. Kısa ardıl çeviri hizmetlerinden genellikle mahkemelerde, yazılı ifadelerde, iş görüşmelerinde ve tıbbi olaylarda yararlanılır. Kısa ardıl çeviri, cümleler daha kısa olduğundan daha kolay bir süreç gibi görünmekle birlikte çevirmenin konuşmacının bağlamını net bir şekilde kestirememesi çeviride kalitenin düşmesi gibi sorunlara neden olabilmektedir.
Uzun ardıl çeviride konuşmacının konuştuğu bölümler daha uzun olduğundan çevirmenin not alması zorunludur. Özellikle kavramsal ya da ciddi konular söz konusu olduğu durumlarda uzun ardıl çeviri hizmetlerinden daha fazla yararlanılır. Kullanılan dil her ne olursa olsun dinleyiciler 10-15 dakikalık konuşmaları genelde çok uzun olarak değerlendirirler. Bu durum çevirmen için de büyük bir dezavantajdır. Çevirmen ardıl çeviri sürecine başladığında konuşma uzun olduğu için atladığı ya da eksik ifade ettiği cümle sayısı fazla olabilir.
Ardıl Çeviri ile Simültane Çeviri Arasındaki Farklar
Ardıl çeviri konuşmacının sözü bittikten sonra simültane çeviri konuşmacı ile eş zamanlı olarak yapılır. Ardıl çeviri genellikle az satıda kişinin olduğu ortamlarda, simültane çeviri ise daha büyük kapsamlı organizasyonlarda kullanılır. Çevirmenin seri ve pratik hareket etmesini gerektiren simültane çeviri ardıl çeviriye göre daha zordur. Simültane çevirmen hem çeviri yapmalı hem de konuşmayı takip etmeye devam etmelidir. Simültane çevirmenler teknik ekipmanlardan yararlanırken ardıl çeviride böyle bir ihtiyaç yoktur. Her iki yöntemin de kendine göre avantajları ve dezavantajları bulunmakta olup ortama ve etkinliğe göre seçim yapmaya özen gösterilmelidir.